W temacie tym chciałbym zebrać informacje na temat ubioru wczesnośredniowiecznego Rusów. Póki co będę wrzucał tu gotowe artykuły z netu i różne ciekawe linki, aby leniuchy (czyli ja) nie musieli szukać po sieci. Jak będę miał sam coś ciekawego do dodania, to może nawet pokuszę się na jakiś własnoręczny artykuł, ale póki co nie będę powielał.
Na początek materiały znalezione u chomika 'kanut1' (mam wrażenie, że są skopiowane ze strony Draconii).
Kaftan
Liczne znaleziska z miejsc pochówków pokazują, że moda na konkretne ubiory i biżuterię w epoce Wikingów przebyła drogę od stepowych ludów nomadycznych (eg. Khazarów) do Wschodniej Skandynawii, poprzez Księstwo Ruskie z jego centrum w Kijowie (Jansson 1986; 1988). Zaliczamy tutaj metalowe guziki, aplikacje i plecionki pochodzące prawdopodobnie z rozcięcia przy podkroju szyi kaftana (prawdopodobnie wywodzącego się z perskiego kaftana jeździeckiego takiego, jakie znaleziono w Antinoee, Egipt: Gervers 1983), czasami odnajdywano też pasy w typie podobnym do wizerunków w sztuce nomadów. Różne źródła sugerują, że stroje tego typu były podarunkiem ruskiego księcia dla ważnych osób o odpowiedniej randze. (Hägg 1983a; Roesdahl and Wilson 1992). Zapewne wynikiem tej właśnie mody i migracji wzorów ze wschodu był rusiński kaftan.
Tkaniny i inne materiały
Podstawowym materiałem na kaftan była wełna o różnorodnych splotach, w tym o splocie ukośnym (ang. Twill) (Hägg 1986). Tkaniny wełniane z epoki Wikingów były to zazwyczaj samodziały, tzn. materiały nie były wygładzane (proces podobny do produkcji filcu) i nie unoszono włosa, co dawało gładką powierzchnię tkaniny lecz o widocznym splocie. Stosowano też bogatsze tkaniny jak na przykład bizantyjski jedwab brokatowy podszyty skórkami wiewiórek jak w znaleziskach w grobach z VIII i IX wieku w miejscowości Mostczevaja Balka, na Kaukazie (Ierusalimskaja 1996). Damska wersja kaftana była prawdopodobnie podszyta lnem lub jedwabiem, natomiast na temat męskiego kaftana nie mamy takich informacji (Hägg 1983). Niemniej biorąc pod uwagę inne znaleziska z okresu można założyć, że stosowano podszewkę i w męskiej wersji.
Mankiety i kołnierz wykonywano z jedwabiu zdobionego haftem. Kołnierz i mankiety są znalezione w grobach z Välsgarde (odpowiednio stanowiska 15 i 12 - Uppland, Szwecja, X wiek) zrobione są z czerwonego, grubo tkanego jedwabiu haftowanego srebrną nicią i wykończonego srebrnym drutem. W naszych Dracońskich rekonstrukcjach ze względu na cenę jedwabiu jak dotąd posługiwaliśmy się w elementach ozdobnych lepszą gatunkowo wełną co wydaje się być również prawidłowym rozwiązaniem.
Guziki i pętelki wykonywano najczęściej albo w całości z tkaniny jak w znaleziskach grobowych we wspomnianej wyżej miejscowości Mostczevaja Balka lub też z brązu, o czym świadczy choćby dwanaście odlanych guzików odnalezionych w grobie 12 w Välsgarde oraz w licznych grobach męskich w Birce, Szwecja (Arbman 1940-3; Avdusin and Puskina 1988; Geijer 1938; Hägg 1986; Jansson 1988). Znaleziono też kaftany całkowicie pozbawione guzików jak w kilku grobach w Birce (Hägg 1986).
Nici stosowane do szycia kaftanów zapewne były jedwabne, jak te odnalezione w grobowcach z X wieku w Gniezdowie, na Ukrainie (Avdusin and Puskina 1988). Nici do haftów jak już wspomniano często były srebrne. Z przyczyn jak powyżej Drakończycy często korzystają z innych nici naturalnych znanych w okresie (len, bawełna) oraz z imitacji nici z metali szlachetnych.
Krój
Na rysunkach w tekście pokazaliśmy dwa alternatywne kroje kaftanów. W obu przypadkach jest to strój sięgający mniej więcej do kolan z długimi rękawami mniej więcej do nadgarstków. W pierwszym przypadku części przednie i tylna krojone są z pojedynczych kawałków materiału. W drugim osobno krojone są części górne a osobno dolne z klinami. We wzorze pierwszym kaftan zapinany jest po środku zgodnie ze znaleziskami guzików, które to najczęściej znajdowano ułożone w rzędzie (4-24 sztuk) wzdłuż środkowej osi klatki piersiowej do talii. W drugim wzorze zapięcie realizowane jest na szeroką zakładkę. Chociaż wstawki pod pachami uważane są za późniejszy wynalazek (Nockert 1987; Nřrlund 1936), zachowane stroje z portu i osady w Haithabu (Hedeby) pokazują, że były one stosowane również w epoce Wikingów (Hägg 1984; 1991). Kołnierz jest przymocowany do kaftana jako stójka.
Źródło:
http://users.bigpond.net.au/quarfwa/Miklagard/Costume/Rus/Trader/Rus_main.htm
Szerokie spodnie
Pełne bryczesy zebrane od kostek do kolan były popularnym fasonem w epoce Wikingów w Skandynawii i Rosji, jak wynika ze źródeł takich jak gobeliny norweskie z Oseberg (Hougen 1940), rysunki na kamieniach z Gotlandii (Magnusson 1976) i srebrne figurki odkryte niedaleko Lund, Szwecja (Kulturhistorisk Museum, Lund 1997) oraz opisów sporządzonych ok. 950 roku przez Araba ibn Rustaha, który to zanotował: '...pełne spodnie na sto łokci tkaniny na parę, a gdy je zakładali, zwijali je od kostek do kolan i zawijali.' (Broendsted 1965). Fragmenty pary takich spodni odkryto w porcie Haithabu (Hedeby), i są one datowane na X wiek. Na te pozostałości składają się klinowate kawałki przedniego panelu z rypsowej tkaniny wełnianej, oraz fragmenty części tylnej i nogawek, wykonane z podwójnej warstwy luźno tkanej wełny o gęstości krepy. Tkanina ta była prawdopodobnie zanurzana w gorącej wodzie, co powodowało jej kurczenie i marszczenie (Elsner 1988; Haegg 1984; Roesdahl and Wilson 1992; Trott 1988; Wikinger Museum Haithabu, Schleswig: pers. obs. 1994). Co ciekawe przednia część odnalezionych spodni była barwiona na czerwono, tylna na kolor zielono-żółty(!).
Tkaniny i inne materiały
Ryps służący do wykonania paneli przednich i tylnych oraz klinów to luźno tkany materiał wełniany z widocznym 'żebrowaniem' w splocie wątku i osnowy. Nogawki wykonywano z wełnianej krepy (jednak dzisiejsza krepa nie ma takiego luźnego splotu), zafarbowanej na odpowiednie odcienie. W praktyce oba te materiały trudno jest dziś osiągnąć w formie takiej jak w epoce Wikingów, niemniej każda możliwie grubo tkana wełna powinna oddać właściwości oryginalnego materiału. Zwróć uwagę, że w oryginalnym znalezisku panel w kroku jest wykonany z bardzo solidnego materiału, podczas gdy nogawki zrobione są z cienkiego, luźno tkanego materiału, prawdopodobnie złożonego na dwa (Haegg, 1984). Innymi słowy użycie dwóch rodzajów wełny - grubszej na krok i cieńszej i bardziej przewiewnej na nogawki - będzie uzasadnione.
Krój
Wykrój spodni prezentowany w tekście został oparty na małych fragmentach ze znaleziska w Hedeby. Fragmenty te jednak są na tyle małe, iż niezbędnym było posiłkowanie się wykrojami dobrze znanych spodni ze znalezisk na wrzosowiskach w Thorsberg z epoki żelaza, Dania (Hald 1961). Znaleziska fragmentów z wczesnej do środkowej epoki Wikingów pokazują, że taki wykrój był wciąż w użytkowaniu (Haegg 1984; Hundt 1981). Dodatkowo dodano wełnianą tasiemkę do ściągania spodni w pasie, utkaną na tabliczkach. Wszystkie zachowane fragmenty spodni z Hedeby są pozagniatane w sposób sugerujący ich plisowanie.
Źródło:
http://users.bigpond.net.au/quarfwa/Miklagard/Costume/Rus/Trader/Rus_main.htm
Czapka
Prawdopodobieństwo występowania takich czapek jak prezentowane na zdjęciach potwierdzają znaleziska w dwóch grobach w Birce, gdzie znaleziono stożkowe srebrne zakończenia czubków (Arbman 1940-3; Geijer 1938; Hägg 1986; Roesdahl and Wilson 1992). Wewnątrz tych końcówek odkryto ślady jedwabiu. W jednym przypadku czapka była dodatkowo ozdobiona czterema plecionymi ze srebrnego drutu chwostami. Na drugiej czapce (w grobie Bj644), naszyto utkaną ze złotego drutu taśmę sięgającą od linii brwi do czubka czapki (Hägg 1986). Taśma ta kryła zapewne szew.
Tkaniny i inne materiały
Czapki tego typu wykonywano najprawdopodobniej z wełny. Przemawiają za tym przede wszystkim względy praktyczne. Wspomniane wyżej pozostałości jedwabiu mogą być częścią podszewki, a na pewno obszycia. Naszywane na tkaniny jedwabne taśmy znane są bowiem z kilku innych znalezisk w grobach bogato urodzonych, z miejsc takich, jak Oseberg, Mammen, i Birka (Haegg 1983; Krafft 1956; Oestergaerd 1991).
Futrzane obszycie w prezentowanych czapkach zostało zastosowane na podstawie rekonstrukcji z Arbman (Tryckare 1966) oraz na podstawie późniejszych rosyjskich manuskryptów i materiałów etnologicznych. Futrem stosowanym powszechnie w epoce mogło być na przykład futro ze świstaka, które było także używane jako podbicie do płaszczy co potwierdzają znaleziska z grobów w Mammen (Nationalmuseet Copenhagen: pers. obs. 1994). W przypadku Dracończyków najczęściej stosowane jest futro z lisa.
Ze względów ekonomicznych na naszych czapkach nie występuje złota taśma (na razie
). Czasem zostaje ona zastąpiona haftem tekstylnym. Podobnie ma się sytuacja ze srebrnymi końcówkami. Widoczna na czapce Dejrisa końcówka została wykonana z miedzi i pokryta srebrem galwanicznie. Niestety nie użyto do jej wykonania techniki odlewu i zdobień filigranem jak to ma miejsce w oryginałach (na przykład z grobu z Birki). Zastąpiono je trawieniem z wykorzystaniem wzornictwa z epoki.
Wykonanie
Samo wykonanie prezentowanych czapek jest stosunkowo proste. Czapka ma formę ostrosłupa, a więc wykrojona jest z jednego kawałka materiału (mniej więcej wycinku koła) i zszyta pojedynczym szwem. W niektórych czapkach ze względów praktycznych dodano podszewkę wykonaną identycznie. Szew ciągnący się przez całą długość czapki najlepiej zamaskować poprzez naszycie zdobnie haftowanej taśmy, o której mowa powyżej. Następnie czapkę należy obszyć futrem (w zależności od długości włosa mniej więcej od 2 do 7cm. szerokości). Srebrna końcówka została wyposażona w serię dziurek na krawędzi i zamocowana lnianymi nićmi.
Źródło:
http://users.bigpond.net.au/quarfwa/Miklagard/Costume/Rus/Trader/Rus_main.htm
