Uważam, że jest to dosyć ciekawe opracowanko, dlatego wrzucam na forum dla potomności
Terminologia
Odtwórstwo historyczne to zjawisko odtwarzania czasów minionych poprzez inscenizacje bitew, rzemiosła i życia codziennego. Istnieją różne definicje określające czym jest rekonstrukcja historyczna czyli historical reenactment. Według internetowej encyklopedii Wikipedia „historyczne rekonstrukcje to zbiór działań, podczas których ich uczestnicy odtwarzają w strojach i za pomocą artefaktów wytworzonych współcześnie, względnie oryginalnych, konkretne wydarzenia z przeszłości (najczęściej bitwy) lub różnorodne aspekty życia w wybranym okresie historycznym” . Michał Bogacki zaproponował aby w języku polskim używać terminu „odtwórstwo historyczne” zamiast „rekonstrukcje historyczne” i charakteryzuje go jako „zbiór działań, podczas których ich uczestnicy odtwarzają w strojach i za pomocą artefaktów wytworzonych współcześnie (...) względnie oryginalnych, konkretne wydarzenia z przeszłości (najczęściej bitwy) lub różnorodne aspekty życia w wybranym okresie historycznym” . Bogacki swoją propozycję terminologiczną uzasadnia tym iż, sam wyraz „rekonstrukcja” tak w języku pojęciowym nauk historycznych, jak i w języku potocznym jest rozumiany jako odtwarzanie zniszczonych obiektów materialnych. „Rekonstrukcja” oznacza również odtwarzanie obiektów na podstawie ilustracji, schematów, projektów czy fotografii zgodnie z regułami konserwacji zabytków. „Odtwórstwo” zaś nie dotyczy jedynie artefaktów, ale również inscenizacji wydarzeń czy stylu życia. Same artefakty w „odtwórstwie” nie są dokładnymi rekonstrukcjami czy kopiami, czasem są stylizacjami. W samym ruchu osób zajmujących się historical reenactment obydwa terminy są zazwyczaj naprzemiennie używane, a sami się określają jako „rekonstruktorzy”, „osoby odtwarzające” czy „odtwórcy”.
Kryteria zainteresowań
Michał Bogacki usystematyzował działania odtwórcze używając paru kryteriów. Jednym z nich był stosunek do nauk historycznych. „Z jednej strony wskazał na działania odtwórcze o znamionach badań eksperymentalnych, prowadzone przez ludzi o wysokim poziomie wiedzy fachowej, dzięki którym można weryfikować hipotezy nauk historycznych i lepiej rozumieć aktorów, odtwarzających wydarzenia z przeszłości. Z drugiej strony wymienił działalność czysto amatorską, popularną rekonstrukcję historyczną, traktowaną jako rozrywkę lub atrakcję turystyczną” .
Ważnym kryterium jest też zakres minionej rzeczywistości poddawanej działaniom odtwórczym, gdzie można wymienić cztery typy aktywności:
1. Tworzenie artefaktów na potrzeby odtwórstwa historycznego, czyli pozyskiwanie i naprawianie oryginalnych, materialnych obiektów z przeszłości i są to na przykład budynki, sprzęt, broń, ubiór, pojazdy, zbroje. Również jest to tworzenie od nowa obiektów naśladujących oryginały. Noszenie odpowiedniego stroju i posiadanie sprzętu jest ważnym, jak nie najważniejszym elementem odtwarzania danej postaci. Wytwarzanie replik i rekonstrukcji obiektów z przeszłości uważane jest za odrębną specjalizację, ze względu na wymóg posiadania niezbędnej wiedzy, umiejętności, a często i własnego warsztatu. Często rzemieślnicy zajmujący się tworzeniem artefaktów, po zdobyciu doświadczenia w tej dziedzinie, traktuje je jako źródło utrzymania.
2. Odtwarzanie określonego rodzaju zbiorowości społecznych z przeszłości typu bractwa rycerskiego, trupy artystów, warsztatu rzemieślniczego czy oddziału wojskowego. Rekonstrukcja grupy społecznej wiąże się z koniecznością poznania oraz uczenia się pełnienia ról obowiązujących w historycznej zbiorowości, jak i relacji panującymi w grupie między członkami. Ważna jest dbałość o szczegóły zachowania oraz umiejętność posługiwania się artefaktami. Odtwórcy przy tego rodzaju działalności korzystają z przekazów historycznych, czasem literatury czy poezji oraz znalezisk historycznych.
3. Inscenizacje historyczne, czyli można powiedzieć „żywe lekcje historii”, polegają na pokazaniu jak zbiorowość funkcjonowała w rzeczywistości historycznej. Mogą to być na przykład bitwy, potyczki, egzekucje, zaślubiny, wjazd książęcego orszaku do miasta czy zamku, turnieje rycerskie.
4. Imprezy złożone są rekonstrukcją wydarzeń historycznych na dużą skalę, są wielowątkowe i wielowymiarowe. Angażują dużą ilość osób oraz wymagają sporego zaplecza i wsparcia finansowego ze strony sponsorów. Często trwają kilka dni, są przeznaczone dla dużej grupy odbiorców wobec czego oprócz inscenizacji występują również atrakcje kulturalne, stoiska handlowe, gastronomiczne oraz reklamowe.
W odtwórstwie historycznym bardzo ściśle wiąże się teoria z praktyką. Rekonstruktorzy zdobywają wiedzę oraz fizyczne doświadczenie poprzez rekonstrukcje i repliki przedmiotów, strojów czy sprzętu. Imprezy są zwieńczeniem pracy grupy, gdzie może ona pokazać swoje osiągnięcia, wymienić doświadczenia z innymi grupami, nawiązać kontakty. Rezultatem takich spotkań jest określenie standardów działania w ruchu, wyłonienie liderów wśród grup, czyli tych wiodących o największych osiągnięciach i autorytecie.
Geneza odtwórstwa
Odtwórstwo historyczne w Polsce stało się szczególnie popularne w ostatnich 10 latach. Samo odtwarzanie wydarzeń historycznych, na czym głównie koncentruje się rekonstrukcja sięga do starożytnych obszarów śródziemnomorskich, gdzie można znaleźć zapiski mówiące o przypominaniu wielkich zwycięstw militarnych ówczesnych władców. W 1667 roku król James II odtworzył oblężenie Budpaesztu na polach Hunslow Heath, zaś w okresie wojen napoleońskich specjalnie dla mieszkańców Londynu regularne oddziały wojskowe i milicyjne inscenizowały w Hyde Parku wielkie bitwy. W latach 60 XX wieku w Europie Zachodniej odtwórstwo historyczne zaczyna być uprawiane na szerszą skalę. Odtwarzane są wielkie wydarzenia militaryjne z czasów od starożytności przez średniowiecze, aż po czasy napoleońskie, czasy wojny secesyjnej oraz wojny w Zatoce Perskiej. W stanach Zjednoczonych w połowie lat 60 XX wieku grupy odtwarzające bitwę pod Gettysburgiem zainicjowały powstanie całego ruchu społecznego, który dynamicznie rozwijał się w latach 70, gdy obchodzono dwusetlecie Stanów Zjednoczonych. W Polsce za początek rekonstrukcji historycznych uważa się zorganizowanie pierwszego turnieju rycerskiego na zamku w Golubiu-Dobrzynie w 1977 roku oraz zlot Miłośników Kultury Indian w Chodzieży. Z kolei jak pisze Szajewski „ Pierwszą grupą odtwórców historycznych zajmujących się średniowieczem, założoną (...) na przełomie 1995 i 1996 roku było Pierwsze Polskie Stowarzyszenie Turniejowe Liga Baronów. Ta grupa po raz pierwszy w Polsce sformułowała zasady i nazewnictwo dotyczące odtwórstwa historycznego, zwanego inaczej “żywą interpretacją” i funkcjonuje po dziś dzień w polskich i europejskich strukturach odtwórstwa historycznego.” .
Cechy charakterystyczne
Cechy rekonstrukcji można znaleźć już w widowiskach osadzonych w kulturalnej tradycji europejskiej i amerykańskiej typu w wystawianych od średniowiecza religijnych przedstawień zdarzeń opisywanych w Biblii, teatralnych sztukach o tematyce historycznej popularnych w czasach Elżbiety I, inscenizacjach bitew z Indianami w Stanach Zjednoczonych w XIX wieku. Jednak takie występy różnią się od współczesnych rekonstrukcji w dwóch aspektach. Przede wszystkim celem widowisk tradycyjnych nie było obiektywne przedstawienie przeszłości, ale raczej propaganda lub ukazanie pewnych problemów czy współczesnych czy uniwersalnych. Celem dzisiejszych rekonstruktorów jest, jak pisze Kwiatkowski „ odtworzenie przeszłości dla niej samej, pokazanie prawdy o określonym momencie z przeszłości. (...) w tradycyjnych spektaklach przeszłość bywa traktowana w sposób instrumentalny i dowolny, często stanowiąc jedynie kostium pomocny w wyrażaniu problemów teraźniejszych, natomiast odtwórstwo współczesne programowo stawia sobie za cel (...)inscenizowanie przeszłości na podstawie ustaleń nauk historycznych” . Nadto pojedyncze występy o charakterze historycznym nie tworzyły ruchu społecznego. Do cech charakterystycznych należy też to, że ruch jest oddolny oraz spontaniczny.
Społeczne oddziaływanie odtwórstwa historycznego
W dzisiejszej rekonstrukcji bierze udział bardzo dużo ludzi, nie tylko rekonstruktorów, wiele imprez jest cyklicznych, sam ruch jest bardzo rozwinięty i spopularyzowany. Niemal każdy duży obiekt historyczny koncentruje wokół siebie grupę rekonstruktorów, którzy organizują mniejsze bądź większe festiwale, festyny, spotkania etc. Do najliczniejszych wydarzeń związanych z odtwórstwem należą niewielkie spotkania czy pokazy, organizowane przez animatorów kulturowych w domach kultury, w szkołach, na imprezach prywatnych. „We wrześniu 2006 roku kontakt z rekonstrukcjami historycznymi miało już ponad 7 mln dorosłych Polaków (...). Z badań wynika, że około 1% dorosłych uczestniczy czynnie w jakiejś formie rekonstrukcji” jak podaje Kwiatkowski. Można zauważyć, że ruch odtwórstwa historycznego obejmuje stosunkowo niewielką grupę aktywnych uczestników, jednak silnie oddziałuje na społeczeństwo oraz znaczną część opinii publicznej. Istnieje sporo relacji z różnych inscenizacji historycznych w mediach, chociażby coroczne sprawozdania z Festiwalu Wikingów i Słowian odbywającego się na wyspie Wolin czy z Bitwy pod Grunwaldem. W tym roku obchodzone jest 600-lecie Bitwy pod Grunwaldem, gdzie sama inscenizacja będzie dokładnie przygotowana i przeprowadzona przez tysiące uczestników i prawdopodobnie będzie jedną z większych rekonstrukcji na świecie.
Uczestnicy rekonstrukcji historycznych
Rekonstruktorzy wybierają różne okresy do odtwarzania. Na świecie można natrafić na grupy rekonstrukcji historycznej odtwarzające czasy od pradziejów do XX wieku. W Polsce można wyróżnić pięć nurtów ruchu, przy czym należy pamiętać, że nurty te są najpopularniejsze ale istnieją również pojedyncze grupy odtwarzające inne czasy. Pierwszym nurtem jest starożytność. Drugi odwołuje się do średniowiecza. Trzeci do rekonstrukcji Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Czwarty do czasów napoleońskich, gdzie w Polsce obejmuje okres od końca XVIII wieku do 1830 roku. Ostatni nawiązuje do XX wieku, najliczniej reprezentowany przez grupy odtwarzające polską kawalerię oraz grupy odtwarzające II wojnę światową. Jak podaje artykuł internetowy „Działania odtwórcze skupiają się na rekonstruowaniu działań militarnych (ang. combat reenacting) lub na inscenizowaniu aktywności pokojowej (ang. living history). Oba te nurty odtwórstwa uzupełniają się i często współwystępują w ramach tych samych imprez, ale w poszczególnych krajach różne epoki oraz typy aktywności zyskują mniejszą lub większą popularność wśród rekonstruktorów. Zainteresowania rekonstruktorów zależą w dużym stopniu od biegu dziejów konkretnego kraju czy regionu, dlatego w Polsce rekonstrukcje militarne (zwłaszcza gdy chodzi o XX wiek) rozwijają się lepiej niż „living history”. W Stanach Zjednoczonych natomiast inscenizacje bitew są równie popularne jak odtwarzanie aktywności pokojowej, w tym – codziennej egzystencji zwykłych ludzi żyjących w przeszłości” .
Wśród rekonstruktorów największą grupę stanowią osoby, które nie zajmują się zawodowo problematyką historyczną i udział w odtwórstwie traktują jako swoje zainteresowanie/hobby. Rdzeń ruchu jest tworzony przez wąską grupę entuzjastów, którzy poważnie podchodzą do rekonstrukcji, uczestniczą w pracach swoich grup, pojawiają się na imprezach, badają daną epokę, uzupełniają informacje, kompletują strój i sprzęt, często organizują inscenizacje. Istnieją jeszcze okazjonalni odtwórcy, którzy w ruchu uczestniczą sezonowo i stawiają się na większych imprezach czy inscenizacjach. Posiadają oni też niezbędny strój i część uzbrojenia oraz sprzętu. Czynni sympatycy to z kolei osoby, które nie posiadają stroju ani sprzętu, a czasem jeżdżą na imprezę z pożyczonymi artefaktami; ruch traktują jako wakacyjną zabawę.
Grupy hobbystyczne rekrutują się z młodzieży szkolnej, studentów, rodziców wciąganych do ruchu przez swoje dzieci, osób pracujących zawodowo. Najliczniejszą grupą rekonstruktorów są studenci. Wśród członków grup zawodowych najczęściej znajdywani są strażacy, prawnicy, lekarze, żołnierze, nauczyciele, osoby, które zawodowo zajmują się naukami historycznymi, również rzemieślnicy, których działalność handlowa przestawiona zostaje na rekonstrukcje.
Publikacje:
Michał Bogacki „Historical reenactment jako nowy sposób prezentacji przeszłości” w Do Broni! nr 4, 2006 str.34-37
Piotr Kwiatkowski PAMIĘĆ ZBIOROWA SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO W OKRESIE TRANSFORMACJI. Współczesne Społeczeństwo Polskie wobec Przeszłości, t. 2, 2008
str.110-185
Tomasz Szajewski Konno w boju 2006
Szymon Markowski „Rekonstrukcjie historyczne w wychowaniu młodzieży” w Zeszyty naukowe WSLOW nr 1, 2009 str.68-89
Strony internetowe:
http://pl.wikipedia.org hasło:odtwórstwo historycznego, stan na 07.02.2010
http://www.reenacting.eu Odtwarzanie turniejów i ćwiczeń wojennych dzisiaj